path: root/koffice-i18n-nl/docs/koffice/kformula/index.docbook

<?xml version="1.0" ?>
<!DOCTYPE book PUBLIC "-//KDE//DTD DocBook XML V4.2-Based Variant V1.1//EN" "dtd/kdex.dtd" [
  <!ENTITY kappname "&kformula;">
  <!ENTITY package "koffice">
  <!ENTITY % Dutch "INCLUDE"
> <!-- change language only here -->
  <!ENTITY % addindex "IGNORE">
]>
 
<book lang="&language;">

<bookinfo>
<title
>Het handboek van &kformula;</title>

<authorgroup>

<author
><firstname
>Jonathan</firstname
> <surname
>Drews</surname
> <affiliation
><address
><email
>[email protected]</email
></address
></affiliation>
</author>
<author
><firstname
>Anne-Marie</firstname
> <surname
>Mahfouf</surname
> <affiliation
><address
><email
>[email protected]</email
></address
></affiliation>
</author>
<author
><firstname
>Alfredo</firstname
> <surname
>Beaumont Sainz</surname
> <affiliation
><address
><email
>[email protected]</email
></address
></affiliation>
</author>
<othercredit role="developer"
><firstname
>Ulrich</firstname
> <surname
>K&uuml;ttler</surname
> <contrib
>Ontwikkelaar</contrib>
</othercredit>

<othercredit role="translator"
><firstname
>Natalie</firstname
> <surname
>Koning</surname
><affiliation
><address
> <email
>[email protected]</email
></address
></affiliation
> <contrib
>Vertaler</contrib
></othercredit
> 
</authorgroup>
<copyright>
<year
>2002</year>
<holder
>Jonathan Drews</holder>
</copyright>
<copyright>
<year
>2005</year>
<holder
>Anne-Marie Mahfouf</holder>
</copyright>
<copyright>
<year
>2006</year>
<holder
>Alfredo Beaumont Sainz</holder>
</copyright>
<legalnotice
>&FDLNotice;</legalnotice>

<date
>2006-09-09</date>
<releaseinfo
>1.5.90</releaseinfo>

<abstract>
<para
>&kformula; wordt gebruikt om formules te creëren. </para>
</abstract>


<keywordset>
<keyword
>KDE</keyword>
<keyword
>KOffice</keyword>
<keyword
>kformula</keyword>
<keyword
>formule</keyword>
</keywordset>

</bookinfo>

<chapter id="introduction">
<title
>Inleiding</title>
<para
>&kformula; wordt gebruikt om formules te creëren. De formules worden niet geëvalueerd, ze worden alleen afgedrukt.</para>
<para
>&kformula; is ontworpen om het bewerken van formules te vergemakkelijken. Het maakt het gemakkelijk om Griekse letters, breuken en alle andere tekens, waardoor een formule er als een formule uitziet, in te typen.</para
> 
<para
>In de meeste gevallen zult u &kformula; niet als losstaande toepassing gebruiken. U zult het waarschijnlijk vanuit &kword; of vanuit een andere &koffice;-toepassing gebruiken. &kformula; is niet als losstaande toepassing bedoeld, maar als een uitbreiding voor alle andere toepassingen van &koffice;.</para>

<para
>Overal waar &kformula; ingebed wordt, werkt het op dezelfde manier.</para>

</chapter>

<chapter id="basics">
<title
>Basishandelingen</title>
<para
>Een nieuw (leeg) &kformula;-document ziet eruit als een blauw vierkantje. Dit staat voor de centrale idee van &kformula;. Het stelt een leeg kader voor. De idee achter &kformula; is om verschillende elementen in kaders te plaatsen. Een element kan een enkel cijfer, een wortelteken of iets anders zijn. De kaders worden zo gecombineerd dat ze een formule vormen. Er zijn kaders voor indices, bovenste en onderste limieten, enzovoort. En natuurlijk is er het hoofdkader, dat we al gezien hebben.</para>

<para
>Een formule schrijven is in feite het vullen van lege kaders met letters, cijfers en wiskundige symbolen. Hier kunt u het toetsenbord voor gebruiken. Zodra u iets intypt, verdwijnt het symbool <quote
>leeg</quote
>, en u kunt direct zien wat u ingetypt hebt. Nieuw ingevoegde tekens worden altijd op de huidige cursorpositie geplaatst.</para>

<para
>Met behulp van de werkbalk <guilabel
>Toevoegen</guilabel
> kunt u ingewikkelde elementen invoegen. Er zijn onder andere indices, breuken, worteltekens en matrices. Al deze elementen bestaan uit tenminste één kader waar de cursor in geplaatst kan worden om er nieuwe items in te voegen.</para>

</chapter>

<chapter id="using-kformula">
<title
>&kformula; gebruiken</title>
<para
>Hieronder is een typische formule in &kformula; te zien. Om de deelafleidingen en de Griekse letters in te voegen klikt u op de keuzelijst met symbolen en selecteert u het gewenste symbool. In de onderstaande schermafdruk is de keuzelijst te herkennen aan het woord <quote
>Cap</quote
>. Klik op het  Enter-toetssymbool, rechts van de keuzelijst, om een symbool in te voegen.</para>
<screenshot>
<screeninfo
>Schermafdruk van &kformula;</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="green1.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	   <textobject>
	    <phrase
>Schermafdruk van &kformula;</phrase>
	  </textobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>De bovenstaande Greens-formule kan afgedrukt worden naar een &PostScript;-bestand. Kies het menu <menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Afdrukken</guimenuitem
></menuchoice
> en maak dezelfde instellingen als op het voorbeeld hieronder:</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Dit is een schermafdruk ven de Greens-formule in &kformula;</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="green2.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
<textobject
><phrase
>Dit is een schermafdruk van de Greens-formule in &kformula;</phrase
></textobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>Zo moet het resulterende &PostScript;-bestand eruitzien:</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Dit is de &PostScript;-afdruk van &kformula;</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="greens.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<sect1 id="kformula-features">
<title
>Meer mogelijkheden van &kformula;</title>

<para
>Meer over formules</para>
<para
>Om matrices in te voegen klikt u op de knop <guiicon
>[ ]</guiicon
> en daarna op het matrix symbool <inlinemediaobject
><imageobject
><imagedata fileref="matrix.png" format="PNG"/></imageobject
></inlinemediaobject
>. U kunt de cursor in de matrix verplaatsen met de pijltoetsen: <keysym
>Pijl naar rechts</keysym
>, <keysym
>Pijl omhoog</keysym
>, <keysym
>Pijl omlaag</keysym
> en <keysym
>Pijl naar links</keysym
>. Hieronder is een voorbeeldmatrix te zien. </para>
<screenshot>
<screeninfo
>Een voorbeeldmatrix</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="matrix-view.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>
</sect1>
</chapter>

<chapter id="commands">
<title
>De commando's</title>

<sect1 id="kformula-mainwindow">
<title
>Het hoofdvenster van &kformula;</title>

<sect2>
<title
>Het menu <guimenu
>Bestand</guimenu
></title>

<variablelist>
<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>N</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Nieuw</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Maakt een nieuw &kformula;-document.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>O</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Openen...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent een eerder opgeslagen document.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guisubmenu
>Recent geopend</guisubmenu
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont een lijst met recentelijk geopende documenten.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>S</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Opslaan</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Slaat het document op.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Opslaan als...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Slaat het document op onder een andere naam.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Herladen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Laadt het bestand opnieuw.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Importeren</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Importeert formules uit andere bestandstypen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Exporteren</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Exporteert het huidige bestand naar een ander bestandstype.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
><guimenuitem
>Bestand verzenden...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent &kmail; zodat u het bestand als bijlage kunt verzenden. Het bestand is al als bijlage aan het document toegevoegd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>P</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Afdrukken...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Drukt het document af.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Afdrukvoorbeeld...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont een voorbeeld van het afgedrukte document.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bestand</guimenu
><guimenuitem
>Documentinformatie</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent een dialoogvenster waarin u persoonlijke gegevens, zoals naam en adres, en informatie over het document kunt invullen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>W</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Sluiten</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Sluit het huidige bestand.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>Q</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bestand</guimenu
> <guimenuitem
>Afsluiten</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Sluit &kformula; af.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

</sect2>

<sect2>
<title
>Het menu <guimenu
>Bewerken</guimenu
></title>

<variablelist>
<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>Z</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Ongedaan maken</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Maakt een handeling ongedaan. Het bestand wordt teruggezet naar de staat die het had voor de laatste wijziging.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;&Shift;<keycap
> Z</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Opnieuw</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voert een bewerking opnieuw uit. Draait een ongedaan gemaakte handeling terug.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>X</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Knippen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Knipt de geselecteerde tekst uit het &kformula;-venster.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>C</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
><guimenuitem
>Kopiëren</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Kopieert de geselecteerde tekst uit het &kformula;-venster.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>V</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Plakken</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Plakt de tekst die eerder met "Knippen" of "Kopiëren" op het klembord gezet is in het &kformula;-venster.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
> <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>A</keycap
></keycombo
> </shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Alles selecteren</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Selecteert alle tekst in het &kformula;-venster zodat het geknipt of gekopieerd kan worden.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>R</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Omsluitingselement verwijderen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Verwijdert haakjes, accolades of lijnen voor absolute waarde. De elementen om de plaats waar de cursor zich bevindt worden verwijderd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>G</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
> Bewerken</guimenu
><guimenuitem
>Converteren naar Grieks</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Converteert een Latijns teken naar een Grieks symbool.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Bewerken</guimenu
><guimenuitem
>Formule bewerken...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent een editor waar u de bestaande formule kunt bewerken.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

</variablelist>

<para
>Gedetailleerde uitleg kunt u vinden in <link linkend="advanced"
>Bewerken voor gevorderden</link
>.</para>

</sect2>

<sect2>
<title
>Het menu <guimenu
>Element</guimenu
></title>

<variablelist>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Wortelteken toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt het wortelteken in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Breuk toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een breuk in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Haakjes toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een paar haakjes in, &ie; ( ). U kunt ook een "(" typen om een paar haakjes in te voegen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Integraal toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt het integraalteken in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Som toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt het somteken (sigma) in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Product toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt het productteken in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
><guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Matrix toevoegen...</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een matrix in. Er verschijnt een dialoogvenster waar de standaardgrootte ingesteld is op 3x3, hier kunt u het aantal rijen en kolommen wijzigen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
><guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>1x2 matrix toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een vector bestaande uit een kolom met twee rijen in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Bovenstreep toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een bovenstreep in dit kader in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Onderstreep toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een onderstreep in dit kader in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Multiregel toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een nieuwe regel in wanneer u op Enter drukt.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>U</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Element</guimenu
><guisubmenu
> Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Index boven toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een index boven toe: </action
><inlinemediaobject
><imageobject
> <imagedata fileref="upper-index.png" format="PNG"/> </imageobject
></inlinemediaobject
>.</para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>L</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Element</guimenu
><guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Index onder toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een index onder toe: </action
><inlinemediaobject
><imageobject
> <imagedata fileref="lower-index.png" format="PNG"/> </imageobject
></inlinemediaobject
>.</para>
<note
><para
>Gedetailleerde uitleg over indices kunt u vinden in <link linkend="indices"
>Bepaalde integralen en indices</link
>.</para
></note
></listitem>
</varlistentry>


<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Negatieve smalle witruimte toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een kleine gereduceerde spatie in, zoals hier tussen de o en de e:</action
><inlinemediaobject
><imageobject
> <imagedata fileref="negative_thin_space.png" format="PNG"/> </imageobject
></inlinemediaobject
>.</para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
><guimenuitem
>Smalle witruimte toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een smalle spatie in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Middelgrote witruimte toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een spatie in die anderhalf maal zo breed is als een normale spatie.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>


<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Brede witruimte toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een dubbele spatie in.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Toevoegen</guisubmenu
> <guimenuitem
>Zeer brede witruimte toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een spatie in die viermaal zo breed is als een normale spatie.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Matrix</guisubmenu
> <guimenuitem
>Kolom invoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een kolom in een bestaande matrix in. De kolom wordt op de cursorpositie ingevoegd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Matrix</guisubmenu
> <guimenuitem
>Kolom toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een kolom aan een bestaande matrix toe. De kolom wordt aan de rechterkant toegevoegd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Matrix</guisubmenu
> <guimenuitem
>Kolom verwijderen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Verwijdert een kolom uit een bestaande matrix. De kolom op de cursorpositie wordt verwijderd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Matrix</guisubmenu
> <guimenuitem
>Rij invoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een rij in een bestaande matrix in. De rij wordt op de cursorpositie ingevoegd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Matrix</guisubmenu
> <guimenuitem
>Rij toevoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt een rij aan een bestaande matrix toe. De rij wordt onderaan toegevoegd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guisubmenu
>Matrix</guisubmenu
> <guimenuitem
>Rij verwijderen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Verwijdert een rij uit een bestaande matrix. De rij op de cursorpositie wordt verwijderd.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guimenuitem
>Grootte</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont een lijst waarmee de grootte van de tekens kan worden ingesteld (van 6 tot 72).</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guimenuitem
>Linker begrenzer</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent een submenu waarin u verscheidene begrenzers &ie; (, { en [, kunt kiezen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Element</guimenu
> <guimenuitem
>Rechter begrenzer</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent een submenu waarin u verscheidene begrenzers &ie; ), } en ], kunt kiezen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><shortcut
><keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>I</keycap
></keycombo
></shortcut
> <guimenu
>Element</guimenu
><guimenuitem
>Symbool invoegen</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Voegt het symbool in dat in de keuzelijst geselecteerd is.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

</sect2>

<sect2>
<title
>Het menu <guimenu
>Instellingen</guimenu
></title>
<para
>Hier kunt u de instellingen van &kformula; aanpassen. U kunt kiezen welke werkbalken zichtbaar zijn en welk lettertype gebruikt wordt.</para>

<variablelist>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guisubmenu
>Werkbalken</guisubmenu
> <guimenuitem
>Bestand (KFormula)</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont of verbergt de werkbalk die knoppen bevat om een nieuw bestand te maken, een bestand te openen en op te slaan, een bestand af te drukken en een afdrukvoorbeeld te tonen.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guisubmenu
>Werkbalken</guisubmenu
> <guimenuitem
>Bewerken (KFormula)</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont of verbergt de werkbalk "Bewerken". Hier bevinden zich de knoppen om te knippen en te plakken, evenals de knoppen "Ongedaan maken" en "Opnieuw".</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guisubmenu
>Werkbalken</guisubmenu
> <guimenuitem
>Toevoegen (KFormua)</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont of verbergt de werkbalk die alle wiskundige elementen, zoals som, integraal, exponent &etc; bevat.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guisubmenu
>Werkbalken</guisubmenu
> <guimenuitem
>Lettertype (KFormula)</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont of verbergt de werkbalk die alle instellingen voor lettertypen (grootte, vet, cursief, &enz;) bevat.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guisubmenu
>Werkbalken</guisubmenu
> <guimenuitem
>Symbool (KFormula)</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont of verbergt de keuzelijst waarin u wiskundige symbolen kunt selecteren.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>


<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guisubmenu
>Werkbalken</guisubmenu
> <guimenuitem
>Matrix (KFormula)</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Toont of verbergt de werkbalk die knoppen bevat om een matrix te creëren en te bewerken.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
><guimenuitem
>Syntaxisaccentuering</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Als deze optie ingeschakeld is, worden getallen in kleur weergegeven.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>



</variablelist>

</sect2>

<sect2>
<title
>Sneltoetsen instellen</title>

<para
>Het menu <menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guimenuitem
>Sneltoetsen instellen...</guimenuitem
></menuchoice
> opent een dialoogvenster waarin u sneltoetsen kunt instellen.</para>


<para
>Hieronder is een voorbeeld te zien van het instellen van sneltoetsen voor een afdrukvoorbeeld. </para>

<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van dialoogvenster "Sneltoetsen instellen"</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="shortcut0.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<itemizedlist>
<listitem
><para
>Klik op <guilabel
>Aangepast</guilabel
> </para
></listitem>

<listitem
><para
>Klik vervolgens op de knop <guibutton
>Geavanceerd &gt;&gt;</guibutton
> en daarna op <guilabel
>Hoofdsneltoets:</guilabel
>. </para
></listitem>

<listitem
><para
>Druk op de toetsen <userinput
><keycombo action="seq"
>&Ctrl;<keycap
>Spatiebalk</keycap
></keycombo
></userinput
>, het dialoogvenster verdwijnt. De sneltoetsen zijn ingesteld. </para
></listitem>
</itemizedlist>

<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van dialoogvenster "Sneltoetsen instellen"</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="shortcut1.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>Wanneer u nu de toetsen <userinput
><keycombo action="seq"
><keycap
>Ctrl</keycap
> <keycap
>Spatiebalk</keycap
></keycombo
></userinput
> indrukt, wordt het afdrukvoorbeeld weergegeven. </para>
</sect2>


<sect2>
<title
>Werkbalken instellen</title>
<para
>Het menu <menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guimenuitem
>Werkbalken instellen...</guimenuitem
></menuchoice
> opent een dialoogvenster waarin u onder andere knoppen aan werkbalken kunt toevoegen.</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van dialoogvenster "Werkbalken instellen"</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="toolbars.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>


<itemizedlist>

<listitem>
<para
>Om een knop aan de werkbalk <guilabel
>Bestand</guilabel
> toe te voegen, </para>

<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van dialoogvenster "Werkbalken instellen"</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="file-toolbar.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>zorg ervoor dat <guilabel
>Bestand &lt;&koffice;&gt;</guilabel
> in de keuzelijst geselecteerd is. </para
></listitem>

<listitem
><para
>Klik op één van de items in de linkerlijst. Dit item heeft nu een andere achtergrondkleur, zodat te zien is dat het geselecteerd is. </para
></listitem>

<listitem
><para
>Klik daarna op de knop met de <guiicon
>Pijl naar rechts</guiicon
> om het item aan de rechterlijst toe te voegen. </para
></listitem>

<listitem
><para
>Klik op de knop <userinput
><guilabel
>Toepassen</guilabel
></userinput
> en daarna op <userinput
><guilabel
>OK</guilabel
></userinput
>. </para
></listitem>
</itemizedlist>


<para
>De werkbalk heeft er nu een nieuwe knop bij. <inlinemediaobject
><imageobject>
	    <imagedata fileref="file-toolbar2.png" format="PNG"/>
	  </imageobject
></inlinemediaobject
></para>


</sect2>




<sect2>
<title
>&kformula; instellen</title>
<para
>Het menu <menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guimenuitem
>&kformula; instellen...</guimenuitem
></menuchoice
> opent een dialoogvenster waarin u lettertype en lettergrootte kunt instellen.</para>

<itemizedlist>
<listitem>
<para
>Bij <guilabel
>Formule</guilabel
> kunt u lettertypen selecteren en het gebruik van syntaxisaccentuering in- en uitschakelen.</para>
</listitem>
</itemizedlist>
</sect2>



<sect2>
<title
>Het menu <guimenu
>Help</guimenu
></title>
 <variablelist>
<varlistentry>
<term
><menuchoice
><guimenu
>Help</guimenu
> <guimenuitem
>Tip van de dag</guimenuitem
> </menuchoice
></term>
<listitem
><para
><action
>Opent het dialoogvenster <guilabel
>Tip van de dag</guilabel
> waarin een tip over &kformula; wordt getoond.</action
></para
></listitem>
</varlistentry>
</variablelist
> &help.menu.documentation; </sect2>
</sect1>

</chapter>

<chapter id="advanced">
<title
>Bewerken voor gevorderden</title>

<sect1 id="insertion">
<title
>Symboolnamen invoegen</title>
<para
>Een speciale functie is het invoegen van symboolnamen. Het blauwe vierkantje waar u in typt is een kader. Dat kader kan weer andere kaders bevatten. Wanneer u een backslash <literal
>\</literal
> typt, wordt er direct een nieuw kader ingevoegd, maar dit is een speciaal kader. Het gebruikt een ander lettertype en het is bedoeld om functienamen en wiskundige symbolen in te voegen. De achterliggende idee is deze: Een toetsenbord heeft een beperkt aantal toetsen, maar de hoeveelheid wiskundige symbolen is overweldigend. Om een wiskundig symbool te maken typt u de naam ervan en drukt dan op de spatiebalk. De naam wordt dan vervangen door het symbool. De <keycap
>Spatiebalk</keycap
> betekent in dit geval <quote
>ga weg uit deze ruimte</quote
>, met andere woorden, verplaats de cursor naar het hoofdkader. Nadat u op de spatiebalk gedrukt hebt, wordt de cursor aan het eind van wat u het laatst ingetypt hebt geplaatst, maar omsluit ook het gedeelte van de formule dat er voor staat. </para>

<para
>Spaties kunnen ook op deze manier ingevoegd worden. Zoals u weet, ziet een afgedrukte formule er pas goed uit met de juiste spatiëring. Dit kan ook met behulp van het <quote
>naamkader</quote
>.</para>
<para
>In het blauwe vierkantje typt u: <userinput
><keycombo action="seq"
><keycap
>\</keycap
> <keycap
>,</keycap
> <keycap
>Spatiebalk</keycap
></keycombo
></userinput
> om een smalle spatie in te voegen. </para>
<para
>Typ: <userinput
><keycombo action="seq"
><keycap
>\</keycap
><keycap
>&lt;</keycap
> <keycap
>Spatiebalk</keycap
></keycombo
></userinput
> om een middelgrote spatie in te voegen. </para>
<para
>Typ: <userinput
><keycombo action="seq"
><keycap
>\</keycap
><keycap
>;</keycap
> <keycap
>Spatiebalk</keycap
></keycombo
></userinput
> om een dubbele spatie in te voegen. </para>
<para
>Typ: <userinput
><keycap
>\</keycap
> quad <keycap
>Spatiebalk</keycap
></userinput
> om een viermaal zo brede spatie in te voegen. </para>
<para
>Op dezelfde manier kunnen wiskundige symbolen ingevoegd worden. <userinput
><keycap
>\</keycap
> oint <keycap
>Spatiebalk</keycap
></userinput
> voegt het symbool voor een pad-integraal om een gesloten contour in. Hieronder kunt u het resultaat zien van <userinput
><keycap
>\</keycap
> oint <keycap
>Spatiebalk</keycap
></userinput
>:</para>
<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van pad-integraal-symbool</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="path-integral.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>
</sect1>

<sect1 id="formula-strings">
<title
>Formules bewerken</title>

<para
>Het menu <menuchoice
><guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Formule bewerken</guimenuitem
></menuchoice
> opent een formule-editor. Hierin kunt u <acronym
>ASCII</acronym
>-formules, die vanuit andere toepassingen, zoals Scilab, gekopieerd zijn, bewerken en direct omzetten in een wiskundig lettertype. We geven een voorbeeld om het te verduidelijken. Hieronder staat een schermafdruk van <literal
>INRIA</literal
> Scilab. </para>

<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van Scilab</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="scilab.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>
<para
>Kopieer en plak de tekst, te beginnen bij <literal
>x*sin(30*x)</literal
> in de formule-editor, zoals hieronder te zien is:</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Afbeelding van Scilab-formule</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="scilab-edit.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>Als u op <guibutton
>OK</guibutton
> klikt, geeft de editor een foutmelding over het parsen. De editor kan één van de symbolen in de formule niet herkennen. In de formule is te zien dat het symbool voor Pi niet juist weergegeven wordt. Dit betekent dat het <literal
>%</literal
>-teken verwijderd moet worden. Als dit gedaan is, zal &kformula; het symbool in het wiskunde-lettertype goed weergeven.</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Scilab-formule in &kformula;</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="sin.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>De formule-editor zal het merendeel van wiskundige expressies vanuit de programmeertaal C accepteren, zoals de onderstaande formules uit een Runge-Kutta-programma:</para>
<programlisting
><function
>void derives(float x, float y[], float dydx[])
{
 dydx[1] = y[2];
 dydx[2] = -0.8*x*y[2] - sin(x)*y[1];
}</function
></programlisting>

<para
>Hier is <literal
>dydx[1]</literal
> de afleiding van de eerste orde en <literal
>dydx[2]</literal
> is de afleiding van de tweede orde. Nadat de formule gekopieerd is, moeten de afleidingen met &kformula; bewerkt worden. Dit gaat als volgt: kopieer en plak de onderste regel in de formule-editor.</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Runge-Kutta in de editor</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="rk-edit0.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>Verwijder dan de <literal
>[ ]</literal
>, vervang "dxdy" door "y" en verwijder de puntkomma aan het einde.</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Runge-Kutta bewerkt</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="rk-edit1.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>Klik op <guibutton
>OK</guibutton
> en plaats de cursor bij een <literal
>y</literal
> en verwijder deze. Voeg de juiste tekens in zoals hieronder te zien is.</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Runge-Kutta in &kformula;</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="rk-edit2.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>Niet elke expressie die &kformula; kan maken levert ook een geldige C-expressie op. Bijvoorbeeld de superscript-vorm:</para>

<screenshot>
<screeninfo
>Superscript in &kformula;</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="ambiguous-string.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>

<para
>wordt weergegeven als <literal
>()**()</literal
>. Dit is geen geldig C-statement. Een ander voorbeeld is de 1x2 matrix die weergegeven wordt als <literal
>()/()</literal
> Dit is geen geldige array in C.</para>

</sect1>

<sect1 id="indices">
<title
>Bepaalde integralen en indices</title>
<sect2>
<title
>Bepaalde integralen</title>
<para
>Een bepaalde integraal wordt gemaakt door <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>U</keycap
></keycombo
> voor de bovenste limiet en <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>L</keycap
></keycombo
> voor de onderste limiet te gebruiken. </para>

<screenshot>
<screeninfo
>Bepaalde integraal</screeninfo>
	<mediaobject>
	  <imageobject>
	    <imagedata fileref="definite_integral.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
	</mediaobject>
</screenshot>
<para
>Plaats de cursor weer vóór de integraal nadat de eerste van de limieten gemaakt is.</para>
</sect2>

<sect2>
<title
>Indices plaatsen</title>
<para
>Een bovenste of onderste index kan op de juiste plaats gezet worden door de gewenste tekens te selecteren. In dit voorbeeld moet een pijl boven de P in dP geplaatst worden. Door <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>U</keycap
></keycombo
> te gebruiken wordt de pijl op de verkeerde plaats gezet, namelijk boven de <quote
>d</quote
>. <inlinemediaobject
><imageobject
> 
	    <imagedata fileref="incorrect_index_location.png" format="PNG"/>
	  </imageobject
></inlinemediaobject>
</para>
 
<para
>Het probleem wordt opgelost door alleen de P in <inlinemediaobject
><imageobject
><imagedata fileref="index_smear.png" format="PNG"/></imageobject
></inlinemediaobject
> te selecteren en dan de sneltoetsen <keycombo action="simul"
>&Ctrl;<keycap
>U</keycap
></keycombo
> te gebruiken. Dit geeft het juiste resultaat. <inlinemediaobject
> <imageobject>
	    <imagedata fileref="correct_index_location.png" format="PNG"/>
	  </imageobject>
</inlinemediaobject>
</para>
</sect2>

</sect1>
</chapter>

<chapter id="credits-and-licenses">
<title
>Dankbetuigingen en licenties</title>

<para
>&kformula; Copyright Het KFormula Team</para>

<itemizedlist>
<title
>&kformula; Ontwikkelaars (Alfabetisch)</title>
<listitem
><para
>Alfredo Beaumont Sainz <email
>[email protected]</email
></para
></listitem>
<listitem
><para
>Ulrich K&uuml;ttler</para
></listitem>
<listitem
><para
>Andrea Rizzi</para
></listitem>
</itemizedlist>

<para
>Documentatie copyright 2002 Jonathan Drews <email
>[email protected]</email
></para>

<para
>Documentatie copyright 2005 Anne-Marie Mahfouf <email
>[email protected]</email
></para>

<para
>Documentatie copyright 2006 Alfredo Beaumont Sainz <email
>[email protected]</email
></para>
&underFDL; &underGPL; </chapter>

<appendix id="installation">
<title
>Installatie</title>

<sect1 id="getting-kformula">
<title
>&kformula; verkrijgen</title>
&install.intro.documentation; </sect1>

<sect1 id="requirements">
<title
>Systeemvereisten</title>

<para
>&kformula; is onderdeel van &koffice;, meer informatie kunt u vinden op de <ulink url="http://www.koffice.org/kformula "
>homepage van &kformula;</ulink
>. U moet &koffice; geïnstalleerd hebben. &kformula; werkt niet als de rest van &koffice; niet geïnstalleerd is. </para>

</sect1>

<sect1 id="compilation">
<title
>Compilatie en installatie</title>
&install.compile.documentation; </sect1>

</appendix>

&documentation.index; 

</book>